سیستم عامل لینوکس یکی از سیستم عامل های قدیمی یونیکس بیس می باشد که سالهای بسیاری پا به پای ویندوز توسعه داده شده و مورد استفاده قرار گرفته است. شاید شنیدن نام این سیستم عامل برای برخی تازگی داشته باشد و حتی بسیاری که با آن آشنا هستند گمان کنند که با توجه به استفاده عموم از سیستم عامل ویندوز بر روی رایانه های خود ، لینوکس سیستم عاملی کم استفاده و دارای کاربرانی محدود می باشد.
در حالی که این فرض به هیچ وجه درست نیست و لینوکس شاید بسیار کاربردی تر از ویندوز بوده و هر یک از شما حداقل ۱ بار از آن استفاده کرده اید. برای مثال وبسایت جاری که در حال مطالعه آن هستید روی سرویس آپاچی اجرا می شود که بر روی یک وب سرور با سیستم عامل لینوکس مستقر است. و البته این تنها یکی از صدهای سایت استقرار یافته بر سرورهای لینوکس هست که کاربران مختلف روزانه از سر تا سر جهان به آنها سر می زنند.
قضیه جالب شد ؟ اما این تنها گوشه ای از قضیه است. دیگر تجربه احتمالی استفاده شما از لینوکس بی شک مربوط به گوشی های هوشمند است. از آنجایی که آندروید از نسخه ای دستکاری شده از کرنل لینوکس استفاده می کند ، این سیستم عامل هم می تواند به عنوان نسخه ای فرعی از لینوکس حساب شود که اکثر قریب به اتفاق ما از آن استفاده کرده ایم. و بسیاری موارد ریز و درشت دیگر.
حال که متوجه شدیم این سیستم عامل تا چه اندازه به صورت نامحسوس در زندگی ما نفوذ کرده و جنبه های مختلف حیات ما را مورد تاثیر قرار داده است. بهتر است نگاهی دقیق تر به آن داشته باشیم. و ببینیم که لینوکس اصلا چیست و به چه دلیلی تا این حد در بین متخصصین حوزه فناوری و توسعه دهندگان سیستم های تحت وب محبوب و پر کاربرد است.
سیستم عامل چیست ؟
سیستم عامل یکی از کلماتی است که احتمالا بسیاری از ما گمان می کنیم که تعریف آن را می دانیم در حالی که این گونه نیست و این تصور نتها از شناخت مثال هایی از این برنامه همانند شناخت ویندوز و لینوکس و … در ما ایجاد شده است.
لیکن تعریف سیستم عامل در فرهنگ رایانه عبارت است از اساسی‌ترین برنامه سیستمی که پس از راه اندازی رایانه ( اجرای POST و Loader در بایوس) اجرا می شود و مدیریت کلیه منابع سیستم را به عهده گرفته و بستری را فراهم می سازد که برنامه‌های کاربردی می‌توانند بر روی آن اجرا شوند. به عبارت دیگر سیستم عامل وظیفه ی ایجاد هماهنگی بین سخت افزار و نرم افزار را داراست تا به این وسیله بتواند دستورات کاربر را اجرا نماید.
لینوکس چیست ؟
حال که با مفهوم کلی سیستم عامل آشنا شدیم ، می توانیم تعریف دقیق تری نسبت به لینوکس داشته باشیم.
لینوکس فقط نام هستهٔ سیستم‌عامل گنو/لینوکس است. واژهٔ «هسته»، به سامانهٔ نرم‌افزاری سطح پایینی (به معنی نزدیک‌تر به سخت‌افزار در رده‌بندی معماری سیستم‌عامل) اشاره می‌کند که لایه‌ای در معماری سیستم‌عامل به نام لایه انتزاع سخت‌افزار را تأمین می‌کند و دیسک‌ها و سامانهٔ پرونده‌گردانی را بررسی می‌نماید و تراز کردن (Balancing) ذخیره‌سازی داده‌ها و شبکه بندی و برقراری امنیت را برعهده دارد.
باید توجه کرد که هسته یک سامانهٔ کامل نیست، ساخت یک سامانهٔ کامل براساس هستهٔ لینوکس به نام سیستم‌عامل لینوکس شهرت یافت (اگرچه بعضی‌ها ترجیح می‌دهند آن را سیستم‌عامل گنو/لینوکس بنامند و بر سر این نکته مجادله بسیاری وجود دارد.مردم عموماً هسته و سیستم‌عامل را با هم اشتباه می‌گیرند. و این مساله که سیستم‌عامل به عنوان گنو/لینوکس نامیده شود، تصورات اشتباه را به سمت صحیح هدایت می‌کند.)
شایان ذکر است که ما در ادامه این پست از تی کدر از اصطلاح عامیانه ی آن یعنی لینوکس به جای گنو/لینوکس استفاده کرده ایم و در واقع هر جا عبارت لینوکس استفاده گردید است منظورمان همان GNU Linux می باشد و نه هسته مرکزی.
تاریخچه ی لینوکس
در سال ۱۹۸۴ ، ریچارد استالمن ، بنیان گذار پروژه ی GNU کار روی یک سیستم عامل با کد هسته ی باز را شروع کرد. GNU یک نـرم افزار رایگان بود که هر کس می توانست آن را کپـــــی کند یا آن را گسترش دهد. اســتـالمن برای رشــــد و توســــعه ی این پروژه ، بزرگترین مجموعه ی کامپایلر های GNU را تألیف کرد کار این سری نرم افزارها، ترجمه ی برنامه های نوشته شده به وسیله ی زبان های برنامه نویســــی برای استـــفاده در GNU بود . علاوه بر ایــن ابزارهای برنامه نویسی قدرتمند دیگری نظیرGDBH وEMACS نیز به وسیله ی او نوشته شد.
با گذر زمان و گسترش تکنولوژی های ساخت و طراحی سخت افزار تا سال ۱۹۹۱ ، سخت افزارها پیشرفت زیادی کرده بودند ولی هنوز سیستم عامل قوی و ارزان قیمت وجود نداشت. در آن زمان سیستم های عامل DOS و یونیکس موجود بودند. لیکن کاربران مشکلاتی در استفاده از آن ها داشتند. از جمله این که قدرت سیستم عامل DOS بسیار پایین بود. و از طرف دیگر سیستم عامل یونیکس بسیار گران قیمت بود که کاربران کامپیوترهای شخصی فاقد قدرت خرید آن بودند.
به همین دلیل یک پروفسور هلندی به نام تننباوم ؛ سیستم عامل MINIX را جهت تدریس عملیات سیستم ارائه کرد. این سیستم عامل برای کامپیوتر هایی با پردازنده ی ۸۰۸۶ اینتل طراحی شده بود. MINIX به عنوان یک سیستم عامل گزینه ی خوبی نبود ولی مزیت اصلی آن این بود که کد منبع آن در دسترس بود. فردی که کتاب سیستم عامل تننباوم را خریداری میکرد ۱۲۰۰ خط برنامه ی نوشته شده به زبان های C و اسمبلی نیز در اختیار او قرار میگرفت.
تولد لینوکس
در سال ۱۹۹۱ لینوس توروالدز ، دانشجوی سال دوم علوم کامپیوتر از دانشگاه هلسینینکی فنلاند یک نامه ی تاریخی را به گروه خبری MINIX ارسال کرد که شرح آن اینگونه است :
تصویری از Cohen Linus Torvalds خالق لینوکس
از: لینوس توروالدز
به: گروه خبری MINIX
موضوع: چه چیز بیشتری را میخواهید در MINIX ببینید؟
خلاصه: نظر خواهی کوچک در مورد سیستم عامل جدید من.
متن نامه:من مشغول تهیه ی یک سیستم عامل رایگان به عنوان سرگرمی و نه به بزرگی و حرفه ای GNU برای پردازنده های ۳۸۶ و ۴۸۶ هستم. این کار را از آوریل شروع کردم که در حال آماده شدن می باشد.مایلم تا نظرات کاربران را در مورد امکاناتی که در سیستم عامل MINIX وجود ندارد بدانم. زیرا سیستم عاملی که در حال تهیه ی آن میباشم ؛ تا حدودی شبیه سیستم عامل MINIX است. اکنون bash نسخه ۱.۰۸ و GCC نسخه ی ۱.۴۰ را به آن منتقل کردم و به نظر میرسد که کار کند. در عرض چند ماه سیستم عامل آزمایشی را نوشته ام و مایلم بدانم که کاربران به چه قابلیت های بیشتری نیاز دارند؟ از هر پیشنهادی استقبال میکنم. ولی قول نمیدهم همه ی آن ها را اجرا کنم(لینوس).
و این گونه بود که در سال ۱۹۹۱ ، با پیوستن لینوس توروالدز به پروژه GNU این پروژه رو به رشد و به ثمر بخشی برداشت. و نتیجتا ، هسته ی سیستم عامل کار آمدی به نام لینوکس متولد گردید که در همین سال هسته آن در سراسر دنیا انتشار یافت. سیستم عامل لینوکس در سال ۱۹۹۲ تحت مجوز GNU/GPL اجازه ی انتشار یافت و دو سال بعد لینوکس ۱.۰ منتشر شد. درسال ۱۹۹۴ شرکت Rat Hat به وسیله ی باب یانگ و مارک اورینگ تأسیس شد و یک سال بعد GNU/ LINUX و سایر نرم افزارهای رایگان آن در اینترنت انتشار یافتند.
خلاصه روند توسعه ی سیستم عامل لینوکس
سال ۱۹۹۱
- تعداد کاربران: نامعلوم
- نوشتن بخشی از سیستم عامل لینوکس
- معرفی سیستم عامل لینوکس در New group
- گزارش خطاهای موجود در سیستم عامل
سال ۱۹۹۲
- تعداد کاربران: حدود ۱۰۰۰ کاربر
- اجرای سیستم عامل لینوکس روی پردازنده های X-86
- اضافه کردن رابط گرافیکی به سیستم عامل لینوکس
سال ۱۹۹۳
- تعداد کاربران: ۲۰۰۰ کاربر
- آغاز کردن نوشتن جانبی
سال ۱۹۹۴
- تعداد کاربران: ۱۰۰۰۰۰ کاربر
- اضافه کردن قابلیت شبکه ای به سیستم عامل لینوکس
سال ۱۹۹۵
- تعداد کاربران: ۵۰۰۰۰۰ کاربر
- نصب سیستم عامل لینوکس روی پردازنده های Intel و Digital و Sun Sparc
سال ۱۹۹۶
- تعداد کاربران: یک میلیون کاربر
- ارائه نسخه ی ۲.۰ لینوکس
- قابلیت کار سیسم عامل لینوکس بر روی چند پردازنده.
سال ۱۹۹۷
- تعداد کاربران: ۳/۵ میلیون نفر
- ارائه ی یک نسخه ی جدید از لینوکس در هر هفته
- انتشار مجله ی لینوکس در کشورهای ژاپن و لهستان و یوگوسلاوی و انگلیس.
سال ۱۹۹۸
- تعداد کاربران: ۷/۵ میلیون نفر
- آغاز کار پروژه KDE
سال ۱۹۹۹
- تعداد کاربران: ۱۰ میلیون نفر
- دریافت جایزه مجله CHIP در نمایشگاه ceBIT
سال های اخیر
- وجود صدها توزیع لینوکس
- استفاده گسترده از GNU و هسته لینوکس در هزاران پروژه لوکال و گلوبال
- و ….
ساختار داخلی لینوکس | سورس لینوکس به چه زبانی است ؟
سورس کد هسته سیستم عامل لینوکس عمدتا با زبان قدرتمند C نوشته شده است. البته در مواردی که نیاز به دسترسی بسیار سطح پایین ( دسترسی نزدیک به سخت افزار ) است از اسمبلی نیز استفاده گردیده است.
توزیع مختلف سیستم عامل لینوکس
توزیع چیست؟
همان طور که می دانید سیستم عامل لینوکس به خودی خود یک سیستم عامل آزاد و رایگان است. لینوکس را هر کس می تواند جمع آوری کرده و به نام خودش به رایگان عرضه کرده و به فروش برساند. علت چیست؟ سیستم های لینوکس از بخش های بسیار زیادی تشکیل شده که هر بخش آن توسط عده ای خاص توسعه می یابد که هر کدام در یک نقطه از جهان قرار دارند.
تا جاییی که برخی می گویند لینوکس مانند هواپیمایی است که هر قسمت آن را در یک کشور ساخته اند. (البته این نکته نقطه قوت آن به شمار می رود. ) در صورتی که شما به عنوان یک کاربر بخواهید یک لینوکس داشته باشید، باید تمام این قطعات را جداگانه جمع آوری کرده و پس از کامپایل استفاده نمایید.
لیکن درصد بسیار کمی از مردم این امکان و توانایی را دارند. بنابراین افراد و شرکت های محدودی علاوه بر جمع آوری این قطعات مجزا، اقدام به توسعه برنامه های نصب و مدیریت قطعات مختلف برای مجموعه گردآوری شده توسط خودنموده اند. ( همانند اپ استورها و … )
تا کاربران کار نصب و مدیریت سیستم عامل را به آسانی انجام دهند. به این مجموعه ها که توسط افراد و شرکت های مختلف گردآوری شده است، توزیع لینوکس می گویند.
علت تنوع توزیع های لینوکس چیست ؟
هر یک از توزیع های لینوکس دارای ویژگی های خاصی است که آن را از توزیع دیگر متمایز می کند. مثلا ممکن است نصب آنها با هم تفاوت داشته باشند. (االبته اصول نصب همه لینوکس ها یکسان است) و یا ابزارهای مدیریت گرافیکی تهیه شده با هم متفاوت باشند. و یا نسخه برنامه هایی که با یک توزیع خاص ارائه می شوند جدیدتر یا قدیمی تر باشند.
محل فایل های پیکربندی آنها متفاوت باشد و یا ممکن است توزیع هایی برای امور خاصی مانند سرویس دهنده، ایستگاههای کاری، کامپیوترهای قدیمی، مدیریت شبکه طراحی شده باشند بنابراین هر فرد یا گروه خلاقی می تواند توزیع مخصوص خود را ارائه نماید. مثلا برخی از توزیع ها برای نصب و پیکربندی آسان بهینه سازی شده اند.
توزیع ها به دو صورت تجاری و رایگان ارائه می شوند. یعنی در ازای دریافت برخی از آنها باید پول پرداخت شود و برخی از آنها رایگان هستند. البته به هر حال شما در اکثر موارد قادرید تا یک توزیع لینوکس را چه رایگان و چه تجاری به تعداد نامحدود کپی و توزیع نمایید. اکثر توزیع های غیر تجاری و برخی از توزیع های تجاری بصورت رایگان از سایت های مربوطه قابل دانلود هستند.
در صورتی که لینوکس را یاد بگیرید، مهم نیست از چه توزیعی استفاده کنید. چون همه آنها ذاتا شبیه هم هستند و تمام اموری که در یک توزیع انجام می دهید، در توزیع دیگر نیز قابل انجام خواهد بود (شاید به نحو دیگر). برخی از توزیع ها به دلیل تغییرات و بهینه سازی در توزیع های دیگر ایجاد شده اند که آنها توزیع های مبتنی بر یک توزیع می نامند. مثلا توزیع لیبرانت یک توزیع مبتنی بر دبیان (Debian) است.
سخن نهایی
همانگونه که مشاهده می کنید لینوکس به عنوان یکی از سیستم عامل های قدرتمند موجود ، بخش وسیعی از حوزه تکنولوژی را تحت پوشش خود قرار می دهد. این سیستم عامل که روزانه در حال توسعه و تکامل است دارای پتانسیل های بسیاریست و علم میلیون ها متخصص شناخته شد و ناشناس حوزه های طراحی توسعه سیستم عامل و دیگر زمینه های کامپیوتر را با خود یدک می کشد که در دوره های مختلف وقت و علم خود را صرف توسعه و تکامل این سیستم متن باز کرده اند.
همچنین در فضای وب بحث های بسیاری در رابطه با مقایسه سیستم عامل لینوکس و ویندوز وجود دارد که به عقیده بنده با توجه به توسعه مستمر و گسترش چشمگیر هر دو این سیستم عامل ها در گذر سال های متمادی ، بسیاری از آن ها با استناد به منابع قدیمی و از روی تعصب است. و در واقع توسعه دهندگان هر دو این سیستم ها طی سالهای اخیر اقدام به برداشت ویژگی های مشترک از یک دیگر ، توسعه تکنولوژی ها و امکانات مشترک یا مشابه و … کرده اند. که بحث مقایسه این دو سیستم عامل را بسیار پیچیده تر از سال های پیش می کند.
لذا بحث در این موضوع نیازمند پرداختن به بخش های مختلف سیستم های عامل از جمله مفاهیم تخصصی همچون سیستم فایل ، شیوه های زمانبندی و اجرای برنامه ها ، شیوه های انجام authentication and authorization و … است که از حوصله بحث فعلی خارج بوده و شاید در مطالبی دیگر از این وبسایت اجمالا به آن ها پرداختیم.
استفاده از لینوکس
گفتنی است ، چنان که تمایل به تست و استفاده از لینوکس به عنوان یک کاربر عادی را دارید ، سیستم عامل اوبونتو معمولا به عنوان توزیعی جامع برای کاربران عادی بهترین گزینه برای شما بوده و توسط بسیاری از متخصصان توصیه می شود. این سیستم عامل کاملا رایگان بوده و امروزه می توان حتی در درون سیستم عامل ویندوز و با استفاده از ماشین های مجازی همچون ویرچوال باکس و وی ام نصب گردد.
لیکن استفاده از نسخه های دیگر لینوکس را برای کاربران عادی پیشنهاد نمی کنیم. چرا که این توزیع ها حتی با وجود پیشرفت هایی که امروزه در زمینه های رابط کاربری و سهولت نصب و استفاده داشته اند ، دارای پیچیدگی ها و ریزه کاری هایی هستند که می تواند برای کاربران فاقد دانش و شناخت چالش بر انگیز باشد و آن ها را به کلی از لینوکس متنفر کند.
از این که در این مطلب نیز همراه ما بودید از شما سپاس گذاریم.
امیر کمالی
کلی برای ارائم مفید واقع شد ، دمتون گرم
امیر شایان
جهان واقعا مدیون لینوس ترووالدز هست. این بزرگمرد یکی از پدران تکنولوژی امروزییه.